Gryka zwyczajna (Fagopyrum esculentum Moench) – pochodzi ze wschodniej i środkowej Azji. Należy do rodziny rdestowatych, do której należą również szczaw i rabarbar. W Polsce jest gatunkiem uprawianym. Nasiona gryki zawierają od 10 do 16% białka w zależności od strefy uprawy.
Gryka jako gatunek nie jest zbożem, choć należy do grupy roślin, które określamy jako zboża rzekome albo pseudozboża. Te rośliny wytwarzają nasiona podobne do ziaren zbóż pod względem zasobności w składniki pokarmowe, ale nie są jak one trawami. Do pseudozbóż zaliczamy również komosę ryżową (quinoa) i szarłat wyniosły (amarantus).
Gryka jest spożywana przede wszystkim w postaci kasz: kasza gryczana nieprażona [cała, łamana, kasza krakowska] lub kasza gryczana prażona [cała albo łamana]. Gryka może być również przetworzona na mąkę gryczaną. Wykorzystywana jest do sporządzania prażuchy, zup (ukraińska sołomacha), wyrobu makaronów (np. włoskie bigoli i pizzoccheri, japoński soba), rozmaitych klusek omletów, naleśników oraz znanych z kuchni rosyjskiej blinów. Z mąki gryczanej wypieka się także ciasta, chleby i inne pieczywa. Chleby typu „tatarczuch” znajdują się na liście polskich produktów tradycyjnych. Pędy gryki lub same liście używane są w niektórych rejonach Azji jako jarzyna. (źródło: wikipedia)
W Azji popularne są nasiona gryki tatatrki (Fagopyrum tataricum (L.) Gaertn.). Ponieważ jest dużo bardziej gorzka w smaku od gryki zwyczajnej, została przez nią wyparta jako roślina spożywcza. Za goryczkę odpowiedzialna jest m.in. wysoka zawartość rutyny, ponad stokrotnie więcej od gryki zwyczajnej.
Farmakologia wykorzystuje ziele gryki (Fagopyri herba) – całe lub połamane nadziemne części, zebrane we wczesnym okresie kwitnienia przed owocowaniem i natychmiast wysuszone. Surowiec zawiera minimum 3,0% rutyny. Liście gryki stosuje się w leczeniu żylaków (w tym również hemoroidów) nadciśnienia tętniczego (pomocniczo), krwawień z nosa i przewodu pokarmowego, a przede wszystkim dla wzmocnienia naczyń włosowatych.
Wg medycyny chińskiej gryka [QIAO MAI] jest neutralna termicznie (chociaż bywa też klasyfikowana jako ogrzewająca), ma smak słodki, działa w Śledzionie, Żołądku, Jelicie Grubym.
- Zsyła Qi, wzmacnia Śledzionę, Rozprasza Wilgoć.
- Oczyszcza i wzmacnia jelita, poprawia apetyt.
- Usuwa stagnację w Żołądku oraz przywraca fizjologiczny przepływ Qi w Żołądku. Zbuntowany przepływ Qi objawia się jako mdłości, odbijania, wymioty, ból i rozpieranie w jamie brzusznej.
- Pomocna w leczeniu biegunki bakteryjnej i chronicznego rozwolnienia
- Rozmiękcza stwardnienia
- Po uprażeniu gryka staje się cieplejsza termicznie, w ciepłych porach roku można stosować kaszę niepaloną, a w chłodniejszych paloną.
- Nasiona kaszy gryczanej można kiełkować.
- Kasza gryczana może być również stosowana zewnętrznie w stanach zapalnych skóry, wykwitach i oparzeniach – wystarczy nałożyć okład z prażonej mąki gryczanej zmieszanej z octem.
- W Azji palona kasza gryczana Ku Qiao Mai (tatarka) jest dodawana do zielonej herbaty lub pita jako osobny napój. Herbata gryczana z prażonej gryki jest bardzo popularnym napojem ziołowym w Azji Południowo-Wschodniej i Japonii, gdzie znana jest jako Soba Cha. Ten ziołowy napar doskonale nadaje się do codziennego picia, opiszę go w osobnym poście.
- Gryka zwłaszcza palona nie jest zalecana osobom z objawami Gorąca, takimi jak wysoka gorączka, pragnienie, czerwona twarz, ciemnoczerwony kolor języka i wysokie ciśnienie, ani osobom z zaburzeniami z obecnością Wiatru, obejmującymi zawroty głowy, nerwowość, skurcze, tiki, drżenia.
- Nadmierne spożywanie gryki może wywołać objawy Wiatru, nie wskazana przy alergiach i egzemach z powodu Wiatru.
