JAK DZIAŁA UKŁAD ODPORNOŚCIOWY- PERSPEKTYWA MEDYCYNY ZACHODNIEJ I CHIŃSKIEJ

Układ odpornościowy inaczej opisywany jest w medycynie chińskiej i medycynie zachodniej. W medycynie zachodniej postarano się go rozłożyć na drobne części składowe po czym powoli próbuje ta medycyna zrozumieć jak te elementy działają same i współpracują między sobą. W medycynie chińskiej nie rozróżnia się tyle części składowych tylko bardziej opisuje się całościowe działanie tego układu. Opis tego układu w obu medycynach uzupełnia się nawzajem.

Aby przybliżyć w najprostszy sposób wizję medycyny zachodniej na układ odpornościowy posłużyłem się głównie 2 książkami, z których będą pochodziły cytaty. Tytuły książek wraz z autorami znajdziecie na końcu artykułu.

Układ odpornościowy w ujęciu medycyny zachodniej

Być może słyszeliście o niektórych składowych układu odpornościowego, takich jak przeciwciała, makrofagi, komórki NK, neutrofile, limfocyty T i B itd. W ciągu lat odkryto wiele tych elementów. Nie zamierzam Was męczyć tą szczegółową wiedzą z tego zakresu. Natomiast chcę Wam bardziej przedstawić ogólną wizję układu odpornościowego jaka wyłania się z tych badań.

„Opisując układ immunologiczny, stosuje się często język wojny.(…) metafora wojenna jest myląca.(…) Układ immunologiczny nie jest machiną wojenną. To siła pokojowa, która przede wszystkim dąży do stworzenia harmonii.”

„Układ immunologiczny jest jednym z najbardziej skomplikowanych systemów organicznych na świecie(…) a dorównuje mu chyba tylko mózg ludzki.”

„W naszych ciałach mieszkają miliardy bakterii, nie czyniąc nam żadnej szkody.” Te bakterie znajdują się we wielu naszych układach i np. w układzie pokarmowym znajdują się one od ust aż po jelito grube. Te korzystne dla naszego zdrowia bakterie występują też w układzie oddechowym i układzie moczowo-płciowym. Możecie więcej o tym aspekcie naszego ciała poczytać w książce „Poznaj swoje bakterie”,  Nicola Temple i Catherine Whitlock, Wydawnictwo Insignis Media 2019

Nasze organizmy nie tylko zawierają bakterie, ale 8 % naszego materiału genetycznego zostało stworzone z retrowirusów. Jesteśmy wciąż na styku tym co jest nami, a tym co jest w nas a z nami współpracuje lub nie i tym co nas atakuje lub wspiera, a pochodzi z zewnątrz. Należy jeszcze też wspomnieć skrótowo, że części składowe układu odpornościowego wytwarzane są m.in. w szpiku, grasicy, śledzionie, płucach…

Co wpływa korzystnie na układ odpornościowy?

To co przeczytasz za chwilę nie możesz zastosować w tym trudnym czasie gdy szaleje koronawirus, ale gdy wszystko wróci do normy rozważ to.

Dr Meg Lemon mówi, że „wspaniałym sposobem na utrzymanie układu odpornościowego w równowadze jest…jedzenie tego, co nam upadło na podłogę. (…) Koncepcję tę nazwano hipotezą higieniczną (…) chodzi w niej o to, że pozbawiamy nasz układ immunologiczny treningu i aktywności, nadmiernie i obsesyjnie koncentrując się na czystości.”

Jest to jedna z przyczyn chorób autoimmunologicznych, dlatego obawiam się, że po koronawirusie nastąpi nasilenie tych chorób, ale to już czas pokaże.

A teraz jak wpływa na układ odpornościowy stres i sen oraz jego brak?

„Stres, na jaki narażamy nasze organizmy, wpływa na trudno osiągalny, ale podstawowy cel układu immunologicznego – utrzymanie równowagi.”

„Sen (…) zmniejsza liczbę stanów zapalnych.”

„Brak snu uruchamia i nasila napędzane adrenaliną tłumienie układu odpornościowego.”

„Zdrowy układ immunologiczny motywuje organizm do snu.”

„Między snem a układem immunologicznym występuje ścisły związek o zamkniętym obiegu.(…) Brak snu jest często spowodowany stresem i prowadzi do jeszcze większego stresu.” „ Brak snu prowadzi do stresu i vice versa, tworząc błędne koło, co prowadzi do rozregulowania układu immunologicznego”.

„Uważa się, że w tym cyklu (brak snu powoduje stres, który z kolei tłumi układ odpornościowy) stłumiona zostaje tylko część układu immunologicznego. (…) pod wpływem stresu i braku snu trudniej jest nam zwalczać wirusy, starcie z bakteriami wydaje się łatwiejsze.”

„To, że potrzebujemy do życia małej ilości snu, jest powodem do dumy. Jeżeli możesz spać mało i mimo to zachowujesz zdolność do pełnienia swoich funkcji w pracy, jesteś lepszym profesjonalistą. Jesteś lepszym człowiekiem. Ta szalona logika doprowadziła do tego, że mamy społeczeństwo pozbawione snu, a to skutkuje kolosalnymi konsekwencjami zdrowotnymi.”

„Powinieneś spać tak długo, aż przestaniesz czuć się zmęczony. Sen to lek, który najłatwiej kontrolować. Jedna noc zmienia twój układ immunologiczny. Jedna bezsenna noc wywraca wszystko do góry nogami.”

Układ odpornościowy a zegar okołodobowy

„Zaburzenia rytmu okołodobowego wpływają na system odpornościowy, zwiększając twoją podatność na infekcje oraz choroby i sprawiając, że trudniej ci będzie wyzdrowieć.”

„W naszej krwi istnieje wiele typów komórek odpornościowych, a każdy z nich ma inne zadanie i jest częścią innego systemu (…) Naszemu ciału potrzebny jest optymalny zestaw tych komórek. W decydowaniu, ile powinno być komórek odpornościowych danego typu, ważną rolę odgrywają geny zegarowe. Gdy system zegarów działa nieprawidłowo, układ odpornościowy wchodzi w stan nierównowagi komórkowej i zaczyna produkować więcej komórek jednego rodzaju kosztem innych.”

„Zegar okołodobowy działa jako miernik stresu oksydacyjnego wewnątrz komórek i koordynuje działanie mechanizmów obrony antyoksydacyjnej, by naprawić powstające uszkodzenia. Jako, że przez miliony lat posiłki naszych przodków pojawiały się o przewidywalnych porach dnia, omawiana funkcja zegara jest kluczowa dla zdrowia komórek.”

Podobnie zegar okołodobowy reguluje autofagia czyli w uproszczeniu mówiąc proces samooczyszczania się komórek. „Proces autofagii jest bardziej aktywny kilka godzin po posiłku, zwalnia natomiast kiedy jemy.”

„Zdrowy rytm okołodobowy poprawia funkcjonowanie mitochondriów (czyli naszych wewnętrznych reaktorów energii znajdujących się w komórkach).”

„Każde z zadań układu odpornościowego – nadzór, atak, naprawa uszkodzeń i oczyszczanie – odbywa się według określonego rozkładu, o różnych porach doby. Wydaje się to sprzeczne z intuicją: mógłbyś pomyśleć, że wszystkie odpowiedzi układu odpornościowego powinny zachodzić równocześnie w momencie, gdy wystąpi zagrożenie. Rozłożenie tych operacji w czasie jest jednak jak najbardziej celowe i służy ratowaniu życia.”

Żeby jeszcze bardziej Wam uzmysłowić jak skomplikowany jest układ odpornościowy musisz jeszcze wziąć pod uwagę, że duża część jego znajduje się w jelitach. Badania wykazują, że „ilość bakterii jelitowych rośnie i maleje o konkretnych porach dnia”. Wiele korzystnych bakterii w naszych jelitach żyje jeszcze w swoim rytmie okołodobowym.

To tylko mały wyjątek tego co wpływa na układ odpornościowy z punktu widzenia medycyny zachodniej.

Układ odpornościowy w ujęciu medycyny chińskiej

W medycynie chińskiej jak wiele osób wie, mamy pojęcie qi czyli energii witalnej. Jednak to tylko ogólnik, ponieważ w organizmie ludzkim tak naprawdę mamy kilka rodzajów tej energii. Skupię się jednak tutaj na tych rodzajach, które wpływają na naszą odporność.

Zhen Qi (Prawdziwa Qi) – to rodzaj energii, która powstała jako efekt transformacji energii pobranej z pożywienia i z powietrza poprzez płuca przy współudziale energii prenatalnej yuan qi.

Przybiera ona 2 formy:

1. Ying Qi (Odżywcza Qi) – odżywia organy wewnętrzne, jest powiązana z krwią. To właśnie ją pobudzamy przez działania akupunktury. Zegar okołodobowy w medycynie chińskiej jest oparty na przepływie tej energii przez 12 głównych meridianów.
2. Wei Qi (Ochronna Qi) – ten rodzaj energii ma bardziej yang naturę w stosunku do powyższej Ying Qi. To oznacza, że jest aktywniejsza i szybciej przepływa przez organizm. W ciągu dnia przebiega w zewnętrznej części organizmu – głównie w meridianach ścięgnisto-mięśniowych (zarówno w ich wnętrzu jak i na zewnątrz ich). Tak więc głównie jest to poziom skóry i mięśni.

• Chroni przed atakiem zewnętrznych patogenów jak Wiatr, Wilgoć, Gorąco i Zimno
• Ogrzewa, nawilża i odżywia skórę i mięśnie. Reguluje otwieranie i zamykanie porów skóry a przez to temperaturę ciała i pocenie się.
• Jest kontrolowana przez Płuca, które regulują jej cyrkulację do skóry. Płuca rozprzestrzeniają cenne płyny ciała do skóry nawilżając ją i mięśnie. Oddychanie poprzez pory skóry to także efekt współpracy Płuc i Wei Qi.
• W nocy Wei Qi wchodzi do głębszych warstw organizmu chroniąc organy wewnętrzne. Stąd łatwiej w nocy złapać przeziębienie i dlatego też z tej perspektywy patrząc nocą temperatura ciała spada.
• Praktyka Qigong wzmacnia i pobudza przepływ Wei Qi stąd ważne, aby inne praktyki stosować rano a inne wieczorem (poranne pobudzające ćwiczenia, aby pobudzić Wei Qi w zewnętrznych częściach ciała a wieczorne bardziej wyciszające organizm, aby Wei Qi spokojnie zagłębiła się do wewnętrznych części ciała.

Jednak odporność organizmu wynika także z pracy narządów wewnętrznych. Upraszczając można spojrzeć na to tak. Mamy w medycynie chińskiej strukturę nazywaną Potrójnym Ogrzewaczem (górny, środkowy i dolny). W górnym głównym organem odpowiadającym za ilość qi w organizmie są Płuca – qi z powietrza. W środkowym to Śledziona – qi z pożywienia. Natomiast w dolnym to Nerki – zródło energii yuan qi (energii prenatalnej). Ruchem tych energii zawiaduje Wątroba, która odpowiada za ich płynny, regularny i spokojny przepływ.

Z punktu widzenia medycyny chińskiej na aspekt energetyczny pracy tych organów wpływają emocje, które jeśli są zablokowane albo przeciwnie zbyt intensywne i zbyt długo trwające (ta sama utrzymująca się długo emocja) zakłócają wytwarzanie i przepływ energii witalnych w organizmie.

Podsumowując czy opis układu odpornościowego z perspektywy medycyny chińskiej i zachodniej kłóci się ze sobą? Wręcz przeciwnie oba opisy się wzajemnie uzupełniają. Medycyna chińska głównie tłumaczy tu poziom energetyczny od którego większość w organizmie się zaczyna, a stopniowo zmiany w poziomie energetycznym przekładają się na poziom fizyczny organizmu, który coraz lepiej opisuje medycyna zachodnia. Tej ostatniej brakuje jeszcze trochę bardziej całościowego obrazu tego układu, bo musi zbadać i zrozumieć wzajemne powiązania bardzo wielu elementów składowych układu odpornościowego.

Co wynika z tych dwóch obrazów tego samego układu?

• Bardzo ważny jest poziom genetyczny czy konstytucyjny jak ujmuje to medycyna chińska to daje nam bazę z której startujemy jeśli chodzi o potencjał naszego układu odpornościowego
• Jednak możemy łatwo zmarnować ten potencjał jeśli będziemy spożywali niezdrowe jedzenie o złych porach, nie będziemy dbać o odpoczynek i regenerację organizmu zarówno w dzień jak i nocy idąc spać o rozsądnej godzinie. Także jakość powietrza, ale również sposób oddychania mają tu znaczenie.
• Medycyna zachodnia zauważyła też w końcu negatywny wpływ stresu na pracę układu odpornościowego. Jednak patrząc z punktu widzenia medycyny chińskiej są na początku drogi, ponieważ stres może być efektem wielu emocji. Inny wpływ na organizm ma smutek jako wynik reakcji na stres; inny efekt da skupienie się na zamartwianiu jako reakcji na stres; jeszcze inny efekt da frustracja, złość, strach itd. Efekt emocji na funkcjonowanie ciała i umysłu póki co szerzej opisuje medycyna chińska.

Cytaty pochodzą z książek:

1.Niewidzialna Obrona. Przełomowe odkrycia dotyczące układu immunologicznego.Matt Richtel, Wydawnictwo Muza 2019

2. Śpij, jedz i ruszaj się zgodnie ze swoim rytmem okołodobowym.Satcha Panda, JK Wydawnictwo 2020